Tổng quan tình hình thị trường hồ tiêu 2021

Thế giới

Tình hình sản xuất tiêu thụ

Thị trường hồ tiêu toàn cầu chủ yếu được chi phối bởi Việt Nam, Indonesia và Brazil, đặc biệt Việt Nam là nước có sản lượng hồ tiêu xuất khẩu đứng đầu cũng như tầm ảnh hướng lớn trong hướng biến động giá hồ tiêu toàn cầu

Theo Hiệp Hội Hồ tiêu Quốc Tế (IPC), sản lượng hồ tiêu toàn cầu năm 2021 ước đạt 574.000 tấn, giảm 3% so với năm trước. Nguyên nhân chủ yếu đến từ việc sản lượng hồ tiêu Việt Nam sụt giảm đáng kể (-8%) so với năm rồi.

Biểu đồ: Ước tính sản lượng hồ tiêu toàn cầu của IPC (Nguồn: IPC))

Bên cạnh đó, trong 3 quý đầu năm 2021, lượng xuất khẩu của các nước cung cấp chủ lực cho thị trường hồ tiêu thế giới là Việt Nam, Brazil và Indonesia đều giảm lần lượt là 3,2%, 8,7% và 9,5% so với cùng kỳ năm ngoái. Cá biệt chỉ có Ấn Độ đạt mức tăng trường xuất khẩu cao trong những tháng đầu năm nay, tăng 43% trong 7 tháng và đạt 13.414 tấn.

Là nước xuất khẩu lớn thứ hai sau Việt Nam trên thị trường hồ tiêu thế giới, dù lượng xuất khẩu giảm mạnh đi 8.7% so cùng kỳ 2020, kim ngạch xuất khẩu của Brasil thu về vẫn tăng thêm 38,4% lên mức 184,3 triệu USD, nhờ giá xuất khẩu tăng hơn 1,5 lần trong 9 tháng đầu năm 2021 (đạt bình quân 2.987 USD/tấn theo hình thức giao hàng FOB). Trong tình hình chi phí vận chuyển tăng do dịch Covid 19 và khủng hoảng dầu thô do tranh chấp lãnh thổ giữa Nga – Ukraine, kèm nguồn cung khan hiếm, các chuyên gia dự đoán sẽ có những rủi ro lớn về tăng giá hồ tiêu diện rộng trên toàn thế giới.

Biểu đồ: Xuất khẩu hồ tiêu của một số nước trong 9 tháng đầu năm 2021

(Nguồn: Trung tâm Thương mại Quốc tế và cơ quan Hải quan, Thống kê các nước).

Trong 2021, thị trường xuất khẩu chính của Brasil đã có sự dịch chuyển mạnh từ thị trường chính như Mỹ sang tập trung các nước ở khu vực Trung Đông, đặc biệt là UAE.

Một trong các lý do chính của sự xê dịch này là nhằm tránh đi việc phải cạnh tranh trực tiếp với hồ tiêu Việt Nam, vốn đang chiếm hơn 65% lượng hồ tiêu nhập khẩu của Mỹ trong 3 quý đầu năm 2021. Cá biệt, chỉ riêng trong tháng 8/2021 tỷ trọng này đã nhảy vọt lên hơn 75%. Điều này nói lên chất lượng hồ tiêu Việt Nam đã và đang có những sự cải thiện rõ rệt, đủ sức chinh phục thị trường khó tính như Mỹ về cả các yêu cầu về giấy phép, giá thành cũng như chất lượng.

Tổng quan lượng nhập khẩu hồ tiêu vào thị trường Mỹ từ một số thị trường hồ tiêu chính trong 8 tháng đầu năm 2021

(Nguồn: USITC DataWeb)

Diễn biến giá hồ tiêu thế giới

So với những tháng đầu năm, giá tiêu đen tại thời điểm đầu Q4/2021 ở các thị trường hồ tiêu chủ lực như Indonesia, Brazil, Việt Nam và Malaysia đã tăng với mức tăng dao động từ 45% – 62%.

Giá tiêu đen quốc tế từ năm 2020 – 2021. (Đơn vị: USD/tấn. Nguồn: IPC)

Là nước xuất khẩu hồ tiêu lớn nhất thế giới, Việt Nam có vị thế đặc biệt trong việc ảnh hưởng mặt bằng giá của thị trường hồ tiêu thế giới. Nhìn chung, mặt bằng giá hồ tiêu của Việt Nam vẫn còn thấp nếu so với Ấn Độ, Malaysia.

Nhìn vào đồ thị ta có thể nhận thấy giá hồ tiêu đen có bước tăng nhảy vọt hơn 30% trong giai đoạn Q1/2021, dẫn đầu bởi 3 nước Việt Nam, Indonesia và Brasil.

So với tiêu đen, thị trường hồ tiêu trắng có đà tăng ổn định và biên độ tăng lớn hơn, tuy nhiên mặt bằng giá của tiêu trắng Việt Nam vẫn còn tương đối khiêm tốn so với các đối thủ khác.

Tương tự như thị trường Gạo, bài toán đặt ra ngành tiêu Việt Nam là bài toán về tăng giá trị xuất khẩu thông qua các mặt hàng chế biến sẵn cũng như chất lượng sản phẩm hơn là tập trung vào số lượng.

Giá tiêu trắng quốc tế từ năm 2020 – 2021. (Đơn vị: USD/tấn. Nguồn: IPC)

Việt Nam

Tình hình sản xuất/ tiêu thụ hồ tiêu:

2021 là năm thứ 3 liên tiếp sản lượng hồ tiêu trong nước sụt giảm so với năm trước đó, ước tính đạt 220.000 tấn, giảm 8% so với 2020

Nguyên nhân dẫn đến sự sụt giảm sản lượng tại Việt Nam là ảnh hưởng của biến đổi khí hậu và giá tiêu xuống thấp trong giai đoạn 2018-2020 khiến nông dân giảm đầu tư, chăm sóc dẫn đến diện tích và năng suất giảm. Đồng thời tác động của dịch COVID-19 dẫn đến tình trạng thiếu nhân công. Sản lượng giảm cũng kéo theo lượng hàng tồn kho giảm theo.

Để phục vụ chế biến, các doanh nghiệp đã nhập khẩu 25.359 tấn hồ tiêu các loại, giảm 36,4% so với năm 2020; trong đó hơn 70% là tiêu đen, còn lại là tiêu trắng. Lượng tiêu nhập khẩu giảm chủ yếu đến từ việc sản lượng nội địa các nước cung cấp giảm cũng như giá hồ tiêu, phí vận tải tăng cao làm đội chi phí nhập khẩu.

Cá biệt, dưới ảnh hưởng của Covid 19, lực lượng biên phòng Việt Nam tuần biên nghiêm ngặt, dẫn đến một lượng lớn hồ tiêu từ Campuchia chuyển nhập khẩu từ đường tiểu ngạch sang chính ngạch, dẫn đến số liệu ghi nhận lượng tăng đột biến hơn 120% về khối lượng nhập khẩu hồ tiêu từ Campuchia vào Việt Nam.

Tỷ trọng nhập khẩu các thị trường hồ tiêu vào Việt Nam (2021). (Nguồn: Số liệu từ Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam).

Tình hình xuất khẩu trong đỉnh dịch

Có một nghịch lý trong thị trường xuất khẩu hồ tiêu Việt Nam trong năm 2021. Đây là năm đầu tiên lượng xuất khẩu hồ tiêu của Việt Nam giảm sau 6 năm, cũng là lần đầu tiên giá trị xuất khẩu có bước hồi phục kể từ đà rơi không phanh năm 2017.

Biểu đồ Tương quan về lượng và kim ngạch xuất khẩu hồ tiêu Việt Nam 2012-2021. (Nguồn: Số liệu từ Tổng cục Hải quan Việt Nam)

Giá hồ tiêu xuất khẩu tăng bật trở lại trong năm 2021 là động lực chính đẩy kim ngạch xuất khẩu hồi phục trở lại. Cá biệt trong tháng 12, khi giá hồ tiêu trong nước chững lại và giảm thì giá hồ tiêu xuất khẩu vẫn duy trì xu hướng tăng với mức bình quân 4.710 USD/tấn, chênh hơn 70% so với tháng 12/2020. Đáng chú ý, đây là mức giá cao nhất đạt được trong hơn 4 năm qua kể từ tháng 9/2017.

Ngoài ra, việc phân loại, tái cơ cấu chủng loại hồ tiêu xuất khẩu tập trung chuyển dịch dần sang các loại tiêu có hàm lượng chế biên cao, thay thế từ từ việc xuất khẩu hồ tiêu thô cũng góp phần nâng cao giá trị kim ngạch xuất khẩu của tiêu Việt Nam.

Cụ thể, lượng xuất khẩu của tiêu đen nguyên hạt đã giảm trong cơ cấu xuất khẩu từ 80% xuống chỉ còn xấp xỉ 65%, nhường chỗ cho các sản phẩm hồ tiêu chế biên như xay, ngâm giấm,…

Biểu đồ cơ cấu sản phẩm xuất khẩu hồ tiêu Việt Nam 12/2021. (Nguồn: Số liệu từ Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam).

Về cơ cấu thị trường xuất khẩu, đang có sự chuyển dịch đáng kể từ các thị trường truyền thống như Nga, Trung Quốc sang các thị trường hồ tiêu tiềm năng hơn nhưng cũng khó tính hơn như UAE, Hà Lan, Pháp với mức tăng trưởng đang ở mức 2 con số.

Tất nhiên, Mỹ vẫn là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam như đã đề cập ở trên.

Biểu đồ: Cơ cấu thị trường hồ tiêu xuất khẩu Việt Nam 2021 theo khối lượng. (Nguồn: Số liệu từ Tổng cục Hải quan Việt Nam)

Diễn biến giá hồ tiêu Việt Nam

Giá hồ tiêu trong nước phản ánh phần nào Quy luật cung cầu trên thị trường khi giá tăng mạnh do diện tích trồng tiêu ở các tỉnh chủ lực Việt Nam liên tục sụt giảm do nông dân không được giá dẫn đến bỏ bê, khiến nhiều diện tích tiêu bị nhiễm bệnh, chết hàng loạt, năng suất thấp, hay thậm chí chuyển sang các loại cây trồng khác. Ngoài ra, thời tiết bất lợi cũng làm giảm sản lượng hồ tiêu của Việt Nam.

Tính đến thời điểm cuối năm 2021, giá tiêu đen trong nước dao động từ 79.500 – 82.000 đồng/kg, thấp hơn nhiều so với mức đỉnh 90.000 đồng đạt được vào cuối tháng 10.

Sẽ còn một quãng đường phải đi, cũng như nhiều việc cần làm, cần sự chung tay của cả người nông dân, doanh nghiệp và các cấp chính quyền để vừa phục hồi sản lượng vừa thúc đẩy tái cơ cấu xuất khẩu nhằm duy trì đà tăng giá hiện tại. Tránh tình trạng khi khôi phục diện tích tiêu, giá quay đầu gây khó khăn cho người trồng tiêu.

Biểu đồ: Diễn biến giá thị trường tiêu đen nội địa 2017-2021. (Nguồn: Tintaynguyen.com và giatieu.com. Đơn vị: đồng/kg).

Hai nguồn thông tin cập nhật diễn biến giá hồ tiêu liên tục mà Teer thấy đáng tin là Vietnambiz, và Báo Nông Nghiệp Việt Nam.

3 rào cản hiện hữu của thị trường hồ tiêu Việt Nam

Sản xuất chưa tính đến yếu tố bền vững: Việt Nam là nước sản xuất, xuất khẩu hồ tiêu lớn trên thế giới với sản lượng xuất khẩu hàng trăm nghìn tấn mỗi năm. Tuy nhiên, sản xuất còn manh mún, chưa bền vững, chất lượng hồ tiêu nhiều nơi chưa đáp ứng yêu cầu xuất khẩu.

Rào cản kỹ thuật của các thị trường quốc tế ngày càng cao: xuất khẩu hạt tiêu đã và đang gặp phải một loạt rào cản kỹ thuật, nhất là các chỉ số an toàn vệ sinh thực phẩm từ các nước nhập khẩu như Mỹ, EU, Nhật Bản…

Chưa có ứng dụng công nghệ thông tin triệt để trong quy hoạch vùng nguyên liệu cũng như cơ cấu xuất nhập khẩu.

Dự báo tình hình thị trường hồ tiêu 2022

Mỹ sẽ tiếp tục là thị trường xuất khẩu hồ tiêu lớn nhất của Việt Nam trong năm tới. Tại Châu Âu, với Hiệp định EVFTA, các nước EU cam kết xóa bỏ thuế quan đối với sản phẩm hạt tiêu. EVFTA có hiệu lực sẽ là đòn bẩy tốt để các doanh nghiệp Việt Nam tăng cường xuất khẩu vào các nước EU (đặc biệt là các sản phẩm chế biến)
Giá hồ tiêu trong tương lai gần khó có cơ hội lập lại đỉnh giá của những năm 2016, nhưng tầm giá 100k/kg là hoàn toàn khả thi. Điều kiện tiên quyết như Teer có đề cập ở trên là phải kiểm soát được nguồn cung kèm đẩy mạnh tỷ trọng sản lượng tiêu chế biến trong cơ cấu xuất khẩu của Việt Nam.
Xây dựng thương hiệu Tiêu sạch Việt Nam chất lượng cao là điều kiện tiên quyết là bắt buộc phải làm ngay trong 2022 để duy trì lợi thế giá và thị phần tiêu Việt Nam ở các thị trường tiên tiến.

TỔNG KẾT:

Nhìn chung lại, thị trường hồ tiêu đã có bước khởi sắc đáng kinh ngạc từ sức bật về giá lẫn sự hồi sinh của các vùng tiêu nguyên liệu vốn đã hoang phế trong những năm gần đây, do nông dân không mặn mà với cây tiêu phần nữa do công trồng không bù được rớt giá.

2022 sẽ là một năm đầy những dự đoán lạc quan do nhịp tăng giá được dự báo sẽ vẫn duy trì, kèm các dự án chế biến tiêu của các doanh nghiệp Châu Âu trên khắp cả nước, báo hiệu sự vực dậy và tăng tốc cho cả ngành hồ tiêu Việt Nam.

(Bài viết có sử dụng tư liệu từ Báo cáo thị trường hồ tiêu của Vietnambiz, Báo Nhân Dân)

From Teer with love ♥